Η ΑΝΑΡΧΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ!!!

Οι ίδιες οι λέξεις «Αναρχία» και «Αναρχικός» είναι καθαρά Ελληνικές, όπως ακριβώς και η λέξη «Δημοκρατία»!!

Εδώ λοιπόν, στην πατρίδα της «Δημοκρατίας», θα πρέπει να αναμένουμε λογικά και τα πρώτα σπέρματα της αναρχίας, της φυσιολογικής αντίδρασης σε αυτό το καινούργιο γέννημα.

Εδώ, στους αρχαίους Έλληνες θα πρέπει να αναζητήσουμε επίσης τους πρώτους εκφραστές του αναρχισμού, σε εμβρυακό έστω στάδιο.

Ετυμολογικά η λέξη «αναρχία» προέρχεται από το ρήμα άρχω = ηγούμαι, κυβερνώ, διαφεντεύω, εξουσιάζω, διοικώ - με πρόθεμα το στερητικό «α» - ή από το ουσιαστικό αρχή = ηγεμονία, εξουσία, κυβέρνηση, ηγεσία.

Ο «αναρχικός» έτσι είναι ίδιο με το αρχαίο «άναρχος» = α(ν)+αρχός, όπου αρχός σήμαινε τον ταγό, τον ηγέτη, τον αρχηγό και είναι επομένως αυτός που δεν έχει ή δε θέλει να έχει κανέναν ηγέτη, κυβερνήτη ή αρχηγό, με άλλα λόγια ο αυτόνομος και αυτεξούσιος.

Από το ίδιο ρήμα «άρχω», εναντίον του οποίου τάσσονται η αναρχικοί, προέρχεται και η αρχαία ελληνική έξη «Άρχων» = Άρχοντας, Κύριος, Ηγέτης, Αρχηγός, Εξουσιαστής.

Και θυμούμαστε εδώ τους (9) Άρχοντες της Αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας:

- τον «Επώνυμο Άρχοντα», με πολιτικά καθήκοντα που συγκαλούσε την Βουλή και την Εκκλησία του Δήμου,

- τον “Άρχοντα Πολέμαρχο», με στρατιωτικά καθήκοντα, που ήταν ο αρχηγός του στρατού και στρατοδίκης,

- τον «Άρχοντα Βασιλιά» με θρησκευτικά καθήκοντα και τους

- (6) Θεσμοθέτες με νομοθετικά και δικαστικά καθήκοντα.

Την εποχή του Περικλέους βέβαια οι (9) αυτοί άρχοντες είχαν μειωμένες αρμοδιότητες και πολλά από τα παλιότερα καθήκοντά τους είχαν δοθεί σε άλλους δημοσίους λειτουργούς.

Αναμένουμε λοιπόν τις πρώτες «αναρχικές» αντιδράσεις εναντίον του «δημοκρατικού» στάτους κβο, τους εμβρυακούς έστω προγόνους του σύγχρονου αναρχισμού», σε αυτή τούτη την «Κοιτίδα της Δημοκρατίας», όπου και το σύγχρονο αναρχικό κίνημα είναι σήμερα ιδιαίτερα εύρωστο κι επαναστατικό.

Οι «αναρχικοί», οραματίζονται μια ελεύθερη, μη καταπιεστική κοινωνία, χωρίς κράτη, εξουσίες και νόμους, κυβερνήτες, ηγέτες και ολιγαρχικές ελίτ, με μονιασμένους όλους τους ανθρώπους και τους λαούς να οργανώνονται και να συνεργάζονται μεταξύ τους αυθόρμητα και εκούσια προς μια πιο δίκαιη, ευτυχισμένη και αρμονική κοινωνία.

Η αντίδραση βέβαια στην καταπίεση και στην εξουσία μπορεί να παίρνει μερικές φορές βίαιες, σκληρές ή ακόμα και ωμές μορφές, τις οποίες η εξουσία φροντίζει αμέσως να σπιλώσει και να κατασυκοφαντήσει στον «ηγέτη λαό», για να αμαυρώσει το όραμα που στρέφεται μακροπρόθεσμα εναντίον της.

Δεν πρέπει όμως αυτό να μας κάνει κοντόφθαλμους.

Κάθε αντιπαράθεση παίρνει κάποιες στιγμές και οξείες μορφές, το ίδιο επομένως θα κάνει και αυτή, όταν μάλιστα μια συνειδητή μειοψηφία αισθάνεται στριμωγμένη στον τοίχο, περικυκλωμένη από παντού από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του «κράτους του λαού», με τον «κυρίαρχο» λαό να παρακολουθεί σιωπηλά αμέτοχος και να καταδικάζει συνήθως τους πολιορκημένους…

Ο Αναρχισμός σαν ιδεολογικοπολιτικό σύστημα αποσκοπεί στην χειραφέτηση των πολιτών και στην κατάργηση των πολιτικών κομμάτων και των εξουσιαστικών κοινωνικών δομών.

Οραματίζεται ουσιαστικά μια αρμονική, αντιεξουσιαστική, αταξική κοινωνία που στηρίζεται στην αυτοδιάθεση των αυτόνομων πολιτών, στην αυθόρμητη, θεληματική συνεργασία τους, στην αμοιβαία βοήθεια τους και στην αντιεξουσιαστική τους οργάνωση.

Στην προσπάθειά μας να εντοπίσουμε τους αρχαίους Έλληνες «αναρχικούς», ξεκινάμε από τον Θερσίτη. που τολμά μόνον αυτός, ένας άσημος στρατιώτης στην Τροία, να εναντιωθεί στους Βασιλιάδες που οδηγούν το λαό στον πόλεμο, για να κερδίσουν οι ίδιοι, όπως αυτός κατηγορεί, πλούτη, δούλες, καλοπέραση και φήμη.

Τα βάζει συνήθως εναντίον του μνησίκακου και ξεροκέφαλου Αγαμέμνονα (άγαν+μένω), του τσατίλα Οδυσσέα (από το οδύσσομαι = εξοργίζομαι) και του υπερόπτη για τη δύναμη και θεϊκή του καταγωγή Αχιλλέα!!!!

Ο Όμηρος, σαν εξυμνητής των κατορθωμάτων των «Βασιλέων» της άρχουσας τάξης και αδιάφορος για τους κοινούς θνητούς, είναι ιδιαίτερα υποτιμητικός και άδικος προς τον Θερσίτη και ιδιαίτερα για το παρουσιαστικό του, λες και αυτό έφταιγε (αν όντως ήταν έτσι) που εναντιωνόταν στους «Ήρωες» και στους «Βασιλιάδες»:

Αν και οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το Νόμο, γραπτό και άγραφο, σαν τον «Ανώτατο Άρχοντα», και διακήρυτταν ποικιλοτρόπως την πίστη τους και το σεβασμό τους σε αυτόν (στον οποίο στηριζόταν άλλωστε η ύπαρξη και οργάνωση των πόλεων-κρατών τους), υπήρχαν μερικοί άλλοι που τον αμφισβήτησαν και έθεσαν πάνω από αυτόν την ίδια την ανθρώπινη φύση.

Οι πρώτοι που το έκαναν αυτό ήταν οι Σοφιστές!!

Ήδη οι Ζάλευκος και Ανάχαρσης είχαν επισημάνει ότι:

Επιμέλεια παρουσίασης : Γιώργος Χαβαλές

Οι Νόμοι μοιάζουν με τον ιστό της αράχνης.

Όπως δηλαδή σε αυτόν, άμα πέσει καμιά μύγα ή κανένα κουνούπι πιάνεται, ενώ άμα πέσει καμιά σφήκα ή μέλισσα τον σχίζει και φεύγει, έτσι και στους νόμους, άμα πέσει στη λαβίδα τους κανένα φτωχός πιάνεται, ενώ άμα πέσει κανένας πλούσιος ή ισχυρός, τον τσακίζει κι ελεύθερα διαφεύγει…

Πού είναι λοιπόν το«δίκαιον του νόμου»;

Μήπως είναι το δίκαιον των Αρχόντων και οι ίδιοι οι Άρχοντες οι επινοητές του Νόμου, για να πιάνονται στα δίχτυα του οι άλλοι, ενώ οι ίδιοι, σα σφήκες, πάντα να διαφεύγουν;

Οι Σοφιστές, οι σοφοί αυτοί της αρχαίας Ελλάδας, όπως σημαίνει στην πραγματικότητα το όνομά τους, αλλά το οποίο λοιδορήθηκε και παραποιήθηκε από τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη, είχαν ταχθεί καθαρά εναντίον του Νόμου, αμφισβητώντας την υποτιθέμενη θεϊκή καταγωγή του και αποδεικνύοντας με ατράνταχτα επιχειρήματα ότι αυτός θεσπίστηκε από τον ίδιο τον άνθρωπο, για να μπορέσει να ζήσει κοινωνικά μαζί με τους άλλους ανθρώπους!!!!

Οι εκάστοτε όμως άρχοντες της πολιτείας εκμεταλλεύτηκαν αυτή την αρχική κοινή συμφωνία όλων των μελών της κοινωνίας για κοινωνική συνοχή και χρησιμοποίησαν το νόμο για να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους και να προάγουν τα συμφέροντά τους, καθιστώντας τον έτσι τελικά από ελευθερωτή δυνάστη.

Η πολύ σοβαρή όμως αυτή κριτική των σοφιστών, από τους οποίους προέρχονται πολλοί «αναρχικοί» της αρχαιότητας», δεν περιορίστηκε μόνο στο Νόμο, αλλά προχώρησε επίσης θαρραλέα σε μια ανάλογα εμβριθή και εναργή ανάλυση της δημιουργίας της θρησκείας και του τρόπου χρησιμοποίησής της από την άρχουσα τάξη!!!!

Όπως υποστήριξαν οι σοφιστές, οι άρχοντες έβαλαν μερικούς ευφυείς νομοθέτες να δημιουργήσουν την έννοια ενός «θείου» απόμακρου όντος που σε παρακολουθεί από μακριά και κατοπτεύει όλες τις πράξεις σου, τιμωρώντας σε αυτή ή στη μετέπειτα ζωή σου για τις παρεκτροπές σου!!!!

Με αυτό το τρόπο εμπόδιζαν την παρανομία, ακόμα και όταν δε σε έβλεπε το μάτι του φυσικού νόμου!!!

Σε έβλεπε όμως πάντα ο παντεπόπτης οφθαλμός του «Θεού» ή της «Θείας Δίκης».

Η θρησκεία δεν είναι μια «αποκάλυψη», αλλά μια σκόπιμη ανθρώπινη επινόηση για τον έλεγχο της παρανομίας και τη νουθέτηση των πολιτών, θυμίζοντάς μας σε αυτό το περίφημο απόφθεγμα του φιλόσοφου Σενέκα:

«Η θρησκεία είναι για το λαό αλήθεια, για τον φιλόσοφο ψέματα και για τον πολιτικό χρήσιμη»!!!!!!!!

Η θρησκεία επινοήθηκε από τους ίδιους τους άρχοντες της πολιτείας για τον έλεγχο και την υποταγή των πολιτών.

Στη συνέχεια οι ίδιοι οι θεοί «έδωσαν» στους ταγούς της εξουσίας το δικαίωμα να άρχουν Θείω Δικαίω!

Οι Σοφιστές δεν ήταν όμως μόνον άθεοι, ήσαν και πλήρως αγνωστικιστές-υποκειμενιστές, θέτοντας σα μέτρον όλων των πραγμάτων τον ίδιο τον άνθρωπο και υποστηρίζοντας τη μη ύπαρξη αντικειμενικής Αλήθειας, παρά μόνον μιας ρητορικής επιχειρηματολογίας που προσπαθεί να επιβληθεί στους άλλους με την τέχνη της πειθούς, παρότι καμιά πρόταση δεν είναι στην πραγματικότητα αληθέστερη καμιάς άλλης!

Όλες οι αλήθειες είναι σχετικές και αναφέρονται πάντα στον άνθρωπο και στις ερμηνείες του!!!!

Όλα είναι δημιουργήματα του νου του ανθρώπου, όλα είναι πλασματικά και φαίνονται σα πραγματικά και ουσιαστικά μόνο μέσω της τέχνης της πειθούς!!!!!!!

Η σχετικότητα και η υποκειμενικότητα σε όλα τα πράγματα οδηγεί αναπόφευκτα και στην υποκειμενικότητα της ηθικής και σε μια πολιτική αναρχία, την οποία τόσο πολύ φοβόταν ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας και έβαλαν (μαζί και για την ασέβειά τους προς τους θεούς) με μένος εναντίον των Σοφιστών, συκοφαντώντας και λοιδορώντας στο έπακρον το έργο τους και την ευφυέστατη αντίληψή τους.

Παρόλη τη λοιδορία όμως που δέχθηκαν οι Σοφιστές στη διάρκεια των αιώνων από τα συγγράμματα και τους οπαδούς της «Θείας Τριάδας»:

Σωκράτη, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, αποκαταστάθηκαν μερικώς από τον Χέγκελ και τελικά πλήρως τη δεκαετία του 1930 από πολλούς διαπρεπείς φιλολόγους, οποίοι έφτασαν να μιλήσουν μάλιστα μέσω αυτών για Ελληνικό Διαφωτισμό, για την πνευματική εξέλιξη από το Μύθο στο Λόγο και για τη στροφή από το «είναι» και το «γίγνεσθαι» των προσωκρατικών φιλοσόφων στον ίδιο τον άνθρωπο και τη γνωστική του ικανότητα!!!

Κάποιοι από αυτούς μάλιστα προχώρησαν πιο πολύ και υποστήριξαν ότι ακόμα και περίφημος αρχαίος Ελληνικός ανθρωπισμός ήταν δημιούργημα του Πρωταγόρα και Σοφιστών και όχι του Σωκράτη ή του Πλάτωνα!!!

Πέραν όμως από το φιλοσοφικό και σκεπτικιστικό αναρχισμό των Σοφιστών, υπήρχαν εκείνη την περίοδο στην Αθηναϊκή Δημοκρατία και άλλα, πιο δυναμικά αναρχικά και ασεβή στοιχεία, όπως αποδεικνύουν οι ιστορίες για τη βεβήλωση των Ελευσίνιων Μυστηρίων και την αποκοπή των ''πεών'' των Ερμαϊκών στηλών.

Ο ρήτορας επίσης Λυσίας αναφέρει το παράδειγμα του Κνησία, ο οποίος μαζί με άλλα τρία άτομα δημιούργησαν ένα «Σύλλογο Κακοδαιμονιστών» και διάλεγαν σκόπιμα διάφορες δυσοίωνες ή απαγορευμένες ημέρες για να δειπνήσουν μαζί και να εμπαίζουν τους θεούς και τους νόμους της Αθήνας.

Λέγεται μάλιστα ότι ο Κνησίας είχε βεβηλώσει ένα άγαλμα της Εκάτης.

Ο σοφιστής Αντιφών, τολμά να διατυπώσει στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα τη ρηξικέλευθη άποψη ότι «φύσει πάντα πάντες ομοίως πεφύκαμεν καὶ βάρβαροι καὶ Ελληνες είναι", ότι όλοι οι άνθρωποι δηλαδή είναι από τη φύση ίσοι και οι Έλληνες και οι βάρβαροι:

Εκείνους που κατάγονται από πατέρες ευυπόληπτους τους σεβόμαστε και υποκλινόμαστε μπροστά τους, ενώ εκείνους που κατάγονται από ταπεινή οικογένεια ούτε τους σεβόμαστε ούτε υποκλινόμαστε μπροστά τους.

Ως προς αυτό λοιπόν το πεδίο συμπεριφοράς μας έχουμε γίνει βάρβαροι, απολίτιστοι, γιατί ως προς τη φυσική μας υπόσταση όλοι έχουμε φτιαχτεί από την ίδια φύση και οι Βάρβαροι και οι Έλληνες...

Ως προς τις φυσικές μας ιδιότητες ούτε οι βάρβαροι διαφέρουν σε τίποτε (για να θεωρούνται κατώτεροι) ούτε οι Έλληνες (για να θεωρούνται ανώτεροι), αφού αέρα αναπνέουμε όλοι με το στόμα και τη μύτη και τρώμε όλοι με τη βοήθεια των χεριών μας...

(Diels-Krantz, Die Fragmente der Vorsokratiker, Fr. B. Col. 1, στίχοι 1-35)

Όσο για τη δικαιοσύνη διατυπώνει μια ιδιότυπη «αναρχική» άποψη.

Μας συμβουλεύει να τηρούμε το νόμο μπροστά σε μάρτυρες, αλλά να τον αγνοούμε όταν κανείς δε μας προσέχει!!!!!

Οι νόμοι της πολιτείας είναι απλώς αυθαίρετοι κανονισμοί, αμοιβαίες συμφωνίες μεταξύ των ανθρώπων και χρησιμοποιούνται συνήθως προς όφελος των αρχόντων.

Αντίθετα, οι νόμοι της φύσης είναι ανώτεροι και πιο αληθινοί, διότι υπαγορεύονται από την ανάγκη.

Ο νόμος είναι ένα προϊόν του ανθρώπινου πολιτισμού που παραβιάζει την ανθρώπινη φύση.

Τιθέμενος έτσι ο Αντιφών εναντίον του νόμου, τίθεται τελικά και εναντίον του ίδιου ανθρώπινου πολιτισμού, υποστηρίζοντας ότι οι πρωτόγονες κοινωνίες βρίσκονται πολύ πιο κοντά στη φύση και στην ευτυχία από τους πολιτισμένους λαούς!!!

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι Στωικοί αλλά και οι Κυνικοί φιλόσοφοι με αιχμή του δόρατος τον Διογένη τον επιφανέστερο όλων των Κυνικών φιλοσόφων, που εναντιώθηκε καθημερινά έμπρακτα σε κάθε θεσμό και αξία της οργανωμένης κοινωνίας, γελοιοποιώντας κι εξευτελίζοντας τις κοινωνικές συμβάσεις.

Ήταν μια γνήσια ανατρεπτική και ριζοσπαστική μορφή της αρχαιότητας που απέρριπτε με την ίδια την πράξη της κάθε έννοια κοινωνικής και πολιτιστικής αξίας.

Ασεβής προς τους νόμους, διακήρυττε ότι αυτοί δεν έχουν καμιά απολύτως αξία, διότι είναι καθαρά ανθρώπινα δημιουργήματα, διαφέροντες από τόπο σε τόπο, χωρίς καμιά φυσική αξία κι επομένως ανάξιοι σεβασμού.

Κανένα δικαστήριο επίσης δεν έχει δικαίωμα να κρίνει τις πράξεις των ανθρώπων και καμιά εξουσία να καθορίζει τη ζωή τους.

Αλλά και πολύ αργότερα ο Επίκτητος που κήρυττε ότι :

<<ο αφέντης του καθενός είναι εκείνος, που μπορεί να του δώσει ή να του αφαιρέσει όσα αυτός ποθεί ν’ αποκτήσει ή ν’ απαλλαγή από αυτά.

Όποιος λοιπόν θέλει να είναι ελεύθερος δεν πρέπει ούτε να επιζητεί ούτε ν’ αποφεύγει κάτι που άλλοι εξουσιάζουν.

Ειδεμή θα είναι εκ των πραγμάτων ένας δούλος>>.

Και σαν επίλογο στην εξέλιξη της αναρχίας στην αυγή της Δημοκρατίας θα αναφερθώ στη λέξη <<ρίψασπις>>, για τον πολεμιστή που έριχνε κάτω την ασπίδα του, εγκατέλειπε τη μάχη και τρεπόταν σε φυγή, που ήταν ιδιαίτερα προσβλητική και υποτιμητική στην αρχαιότητα, θεωρούμενη σα μια πράξη δειλίας, ατιμίας και ανανδρίας!!!

Και όμως, παρά τη βεβαρημένη αρνητική προκατάληψη της εποχής εναντίον των ριψάσπιδων ο αρχαιότερος ιαμβικός ποιητής, ο Αρχίλοχος, τόλμησε να καμαρώσει με αναρχική έπαρση τον 7ο π.χ. αιώνα που έριξε την ασπίδα του και γλύτωσε έτσι τη ζωή του, γράφοντας μάλιστα ένα ποίημα εξαίροντας την ενέργειά του αυτή